DOKTORUMNEDİO? SAĞLIK HAKKINDA HERŞEY…
Antibiyotikler, modern tıbbın en sık kullanılan ilaçları arasındadır. Antibiyotikler, bakterileri öldürerek veya onlara hasar vererek hastalığı iyileştirir.
İlk antibiyotik, bir küf kültüründen Alexander Fleming tarafından tesadüfen keşfedilen penisilin oldu. Günümüzde , küçük enfeksiyonlardan hayatı tehdit eden enfeksiyonlara kadar bakteriler tarafından oluşturulan hastalıkları tedavi etmek için 100’den fazla farklı antibiyotik mevcuttur.
İnsanlık için en tehlikeli bakteri türlerini tanımak için tıklayın.
Her ne kadar antibiyotikler çok çeşitli enfeksiyonlarda yararlı olsa da, antibiyotiklerin sadece bakteriyel enfeksiyonları tedavi ettiğini bilmek önemlidir. Antibiyotikler viral enfeksiyonlara (örneğin, soğuk algınlığı) ve mantar enfeksiyonlarına karşı faydasızdır.
Bununla birlikte sentetik antibiyotiklere karşı bakteriler direnç göstermeye başlamış ve günümüzde tüm antibiyotiklere dirençli süper bakteriler gelişmeye başlamıştır.
Antibiyotik direncinin nasıl geliştiğini anlamak için aşağıdaki yazımızı okuyabilirsiniz.
Sentetik antibiyotiklerin yanında antibakteriyel etkinliği kanıtlanmış birçok doğal besin kaynağı da bulunmaktadır.
İşte aşağıda antibiyotik etkisi güçlü olan 10 besin kaynağı:
1-Sarımsak:
Sarımsak, hastalıkların tedavisi ve önlenmesi için tarih boyunca yaygın olarak kullanılmıştır. Yapılan çalışmalarda antibakteriyel, antifungal ve antiviral aktivite dahil olmak üzere sarımsağın faydaları gösterilmiştir.
Alisin, antimikrobiyal aktiviteden sorumlu sarımsaktaki ana aktif bileşiktir. Çok ilaca dirençli suşlar dahil olmak üzere birçok bakteri suşuna karşı etkilidir.
Alisin, enerji üretimi için önemli olan enzimleri (alkol dehidrojenaz, asetil-CoA sentetaz ve asetat kinaz) ve hücre yapısını (membran) bloke ederek bakterileri öldürür(1).
2-Kekik yağı (Oregano oil) yağı:
Kekik yağı yüzyıllardır gıda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Antimikrobiyal, antifungal ve antioksidan özellikleri ile bilinmektedir.
Kekik yağının antibiyotik ve antifungal aktivitesi, iki bileşik, karvakrol (carvacrol) ve timol ‘den kaynaklanmaktadır.
Timol ve karvakrol, bakterilerin hücre zarına zarar vererek hücreyi öldürür.
Kekik, özellikle gıda zehirlenmesine neden olan bakterilere karşı etkilidir. İdrar yolu enfeksiyonları, diyare, zatürre, Staphylococcus enfeksiyonlarında faydalı olduğu gösterilmiştir.
Escherichia coli, Salmonella, Klebsiella pneumoniae, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Enterococcus faecalis gibi bakterilere karşı etkilidir(2).
3-Ekinezya:
Ekinezya, 18. yüzyıldan beri bitkisel bir ilaç olarak kullanılmaktadır. Ekinezya özleri, antibakteriyel ve immün koruyucu faktörler içermektedir.
Ekinezya’nın tam bileşenleri türlere göre farklılık gösterirken, önemli olanlar karbonhidratlar, kafeik asit ve proteinlerdir (glikoproteinler). Bunlar antibakteriyel, antifungal ve antiviral özelliklere sahip olabilen aktif bileşenlerdir. Ekinezya, sitokinler gibi inflamatuar belirteçlerin salınmasını bloke ederek bakteriyel enfeksiyonların semptomlarını azaltır(3).
4-Manuka balı:
Manuka balı, manuka ağacının (Leptospermum scoparium) çiçekleri ile beslenen arılar tarafından üretilir.
Manuka balının ana aktif antibiyotik bileşeni, metilglikoksal denilen bir bileşiktir. Balın bir başka bileşeni olan propolis, bağışıklık sistemini güçlendirmeye katkıda bulunabilecek flavonoidlere (galangin ve pinocembrin gibi), fenolik asitlere ve esterlere sahiptir.
Manuka balı geniş spektrumlu bir antibakteriyeldir ve aşağıdaki bakterileri öldürebilir: Escherichia coli, Staphylococcus aureus, çeşitli Enterococcus türleri, Pseudomonas aeruginosa, Streptococcus pyogenes, Proteus mirabilis, Salmonella typhimurium.
Manuka balı ile ilgili detaylı bilgi almak için aşağıdaki yazımızı okuyabilirsiniz.
5-Kırmızı biber:
Kırmızı biber (Capsicum annuum), çok çeşitli türleri olan antibakteriyel özelliklere sahip bir besin kaynağıdır.
Biberdeki ana aktif bileşik olan capsaicin, bibere baharat tadını verir ve mide pH’ını azaltarak bakteriyel enfeksiyonları önler.
Ek olarak, kafeik asit, kuersetin ve kaempfero gibi bileşikler, bakteri hücrelerinin dış zarını sertleştirerek onları öldürür(4).
6-Çay ağacı yağı:
Çay ağacı yağı, çay ağacı bitkisinden (Melaleuca alternifolia) çıkarılır ve ciltte kullanılan geniş spektrumlu bir antibiyotiktir. Cilt enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılan birçok formülasyonda aktif içerik maddesidir.
Çay ağacı esansiyel yağlarından monoterpen adı verilem bileşik, antimikrobiyal aktiviteden sorumludur.
Monoterpenler enerji üretimini bloke eder (hücresel solunum) ve bakteriyel ve fungal hücrelerin dış katmanını (membran) bozarak etkili olurlar(5).
7-Zencefil:
Zencefil Zingiber officinale bitkisinin köklerinden kaynaklanan bir baharattır. Asya ve Ortadoğu mutfağında yaygın olarak kullanılır. Birçok tedavi edici özelliği ile bilinir.
Zencefil, gingerol, shogaol, zingerone, zerumbone, terpenoidler, flavonoidler ve antimikrobiyal ve anti-biyofilm özelliklerine sahip diğer bileşikleri içerir.
Zencefil, Staphylococcus, Bacillus, Salmonella, Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Helicobacter pylori ve daha birçok bakteri suşlarına karşı etkilidir.
Aşağıdaki yazımızda detaylı olarak zencefilin faydaları, kullanımı ve zararları hakkındaki bilgileri bulabilirsiniz.
8-Tarçın:
Tarçın (Cinnamomum zeylanicum ve Cinnamomum cassia) yaygın olarak kullanılan bir bitkidir ve antioksidan, anti-inflamatuar, antiviral, antibakteriyel ve antifungal özellikleri ile bilinir.
Tarçındaki antibakteriyel ve antiviral özelliklerden iki bileşik, sinnamaldehid ve eugenol sorumludur.
Tarçın özleri ayrıca sivilce oluşturan iki bakteriyel tür olan Propionibacterium acnes ve Staphylococcus epidermidis‘in gelişmesini engellemiştir(6).
9-Zerdeçal:
Hint mutfağında yaygın olarak kullanılan zerdeçal (Curcuma longa) sadece lezzetiyle değil, aynı zamanda sağlığa olan sayısız faydasıyla da ünlüdür.
Curcumin zerdeçalda en aktif bileşiktir. Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis ve Serratia marcescens gibi idrar yolu enfeksiyonlarına neden olan bakterilerin biyofilmlerini bloke eder.
Curcumin ayrıca bakteriyel hücre iletişimini (quorum sensing/ çevreyi algılama) engeller ve önemli bileşiklerin (pyocyanin ve asil homoserine lactone) üretimini engeller.
Zerdeçalın faydaları ile ilgili daha detaylı bilgi almak için aşağıdaki yazımızı okuyabilirsiniz.
10-Karanfil:
Karanfilin (Eugenia caryophyllata) antioksidan, antibakteriyel, antifungal ve antiviral özellikleri mevcuttur.
Karanfil, bakteriler hücrelerinin dış zarlarına zarar verir, onların büyümesini ve DNA ve protein üretimini sınırlandırır.
Eugenol, karanfilin en önemli ve aktif bileşenidir ve Campylobacter jejuni, Escherichia coli, Listeria monocytogenes ve Salmonella enterica‘ya karşı etkilidir(7).
Kaynaklar:
1-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29712980
2-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30187780
3-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29749084
4-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28572963
5-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30041003
6-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30263723
7-https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/30087662
